Arxeoloqlardan Qladiator və vəhşi heyvan döyüşlərini sübuta yetirəcək yeni kəşf

  Aslanın diş izi olan sümük parçası 

İngiltərənin şimalında yerləşən York şəhərində Roma dövrünə aid bir skelet üzərində böyük bir pişiyin diş izləri tapılıb. 

Aydınlar.az xarici mətbuata istinadən xəbər verir ki, Bu kəşf, qladiatorların aslanlar və digər qorxunc heyvanlarla həqiqətən döyüşdüyünə dair ilk arxeoloji sübutu təqdim edir. Əvvəllər bu əfsanəvi insan-heyvan qarşılaşmaları yalnız yazılı və bədii mənbələrdən məlum idi və bu da bir çox alimlərin bu vəhşi döyüşlərin gerçəkdən baş verib-vermədiyini sorğulamasına səbəb olmuşdur.

Yeni tapıntı üzərində araşdırma aparan professor Tim Thompson bildirib: “Bu araşdırmaya başladığımda, dünyada heç bir yerdə qladiatorların heyvanlarla döyüşdüyünə dair fiziki sübutun olmadığını bilmirdim. Əlimizdə yalnız rəsmlər, təsvirlər və mozaiklər var.”

Məsələn, Yorkshire bölgəsində yerləşən Rudston kəndində bir Roma villasından tapılan mozaikada aslan, leopard, öküz və maral təsvir edilmiş və bunlar məşhur "arena ovçuları" loncasının emblemi ilə birlikdə göstərilmişdir. Lakin bu günə qədər Avropada Alp dağlarının şimalında Roma amfiteatrlarından çox az sayda böyük heyvan qalıqları tapılmışdır. Bu baxımdan, Serbiyada tapılan bir neçə leopard sümüyü nadir nümunələrdən biridir.

Qladiatora hücum edən aslan təsvirli Roma     Relyefi

Bununla yanaşı, Roma dövründə Eboracum kimi tanınan — bu günkü York şəhərində yerləşən Driffield Terrace qəbiristanlığında aparılan qazıntılarda tədqiqatçılar bütün məzarların gənc kişilərə aid olduğunu və skeletlər üzərində fiziki travma izləri olduğunu aşkar etmişlər. Qeyd edək ki, bu yaralanmaların bir çoxu Türkiyənin Efes şəhərindəki qladiator məzarlığında tapılan skeletlərdəki zədələrlə böyük oxşarlıq göstərmişdir.

Thompson qeyd edir: “Məzarlığın demoqrafik quruluşuna, sağalmış travmalara və baş kəsilmə tərzinə baxdığınız zaman, bunların digər Roma məzarlıqları ilə müqayisədə çox qeyri-adi olduğunu görürsünüz. Lakin Efesdəki məzarlarla müqayisədə bu oxşarlıq çox aydındır. Bu səbəbdən bu şəxslərin qladiator olduğuna kifayət qədər əminik.”

Daha da maraqlısı odur ki, tədqiqatçılar skeletlərdən birinin çanaq sümüyü üzərində diş izlərini xatırladan bir sıra çökmələr aşkar etmişlər. Bu izlər 3D skan vasitəsilə araşdırılmış və müxtəlif böyük heyvanların diş izləri ilə müqayisə edilmişdir. Nəticədə, bu izlərin böyük ehtimalla aslan kimi iri bir pişik tərəfindən yaradıldığı müəyyən edilmişdir. Lakin qeyd edilir ki, aslanlar adətən ovlarına baş və boyun hissəsindən hücum etdikləri üçün, müəlliflər bu izlərin birbaşa hücumdan deyil, ölüm zamanı və ya dərhal sonra baş verən leşçilik davranışı nəticəsində yarandığını irəli sürürlər. Skeletin başının kəsildiyi də bildirilmişdir, lakin Thompson bu bədbəxt şəxsin necə öldüyünün dəqiq məlum olmadığını vurğulayır.

Thompson əlavə edir: “Bu izlərin ölümcül bir dişləmənin nəticəsi olduğunu düşünmürəm. Yaralanmanın yeri, dərinliyi və izlərin dəqiqliyi göstərir ki, bu şəxs aslanla döyüşərkən zədələnməyib.” “Ola bilər ki, bu şəxs başqa bir üsulla zərərsizləşdirilib və diş izləri aslanın meyiti sürükləməsinə işarə edir.”

Hadisənin dəqiq necə baş verdiyi bilinməsə də, eramızın III əsrində vəfat edən bu bədbəxt şəxsin arenada olduqca acı bir sonla qarşılaşdığı aydındır. Ən önəmlisi isə bu tapıntı, insanlarla vəhşi heyvanların qarşı-qarşıya gətirildiyi və venationes olaraq bilinən qladiator döyüşlərinə dair tarixi rəvayətləri təsdiqləyir.

1860-cı illərə aid Qladiatorlarla vəhşi heyvanların mübarizəsini göstərən təsvir

Alternativ olaraq, parçalanmış skelet, damnatio ad bestias adlanan və məhkumların kütlə qarşısında vəhşi heyvanlar tərəfindən öldürülməsi formasında həyata keçirilən qəddar cəza üsulunun qurbanı da ola bilərdi.

York Arxeologiya İdarəsinin baş direktoru David Jennings bildirir: “Bu son araşdırma, bu şəxsin həyatı və ölümü haqqında qeyri-adi məlumat təqdim edir və bu xüsusi Roma qəbiristanlığında dəfn edilmiş bəzi kişilərin mənşəyinə dair genom araşdırmalarına əhəmiyyətli töhfə verir.”

Bu şəxsi arenaya nəyin gətirdiyini heç vaxt tam öyrənə bilməyəcəyik, lakin Roma Kolizeyi kimi qədim dünyanın savaş arenalarından bu qədər uzaqda belə bir qladiator döyüşünə dair ilk osteoarkeoloji sübutun tapılması həqiqətən təsir edicidir.

Xəbər Müəllifi: Vasif Şükür