LIVE
AZ
TR
RU
EN
«Əsrin Aydınları» nın jurnalının növbəti dəyərli qonağı dünya yaddaş çempionu, vətənimizi beynəlxalq yarışlarda uğurla təmsil etmiş, bir çox rekord və medala imza atmış, yaddaş sərhədlərini aşan gənc Orxan İbadovdur.
— Salam, xoş gördük, Orxan bəy. Sizi «Əsrin aydınları» jurnalının qonağı qismində görməkdən şadam. Özünüzü oxucularımıza təqdim edə bilərsinizmi?
— Salam, Günel xanım, dəvətiniz üçün təşəkkür edirəm. Mən, Orxan İbadov dünya yaddaş çempionuyam. Başqa cür ifadə etsəm, yaddaş qrossmeysteriyəm.
— Orxan bəy, ixtisasca hüquqşünassınız, lakin bügünkü gündə siz dünyanın ən güclü yaddaş ustalarındansınız. Bu istiqamətə maraq sizdə nə zaman və necə yarandı?
— Bəli, Günel xanım, Bakı Dövlət Universitetində hüquq ixtisası üzrə bakalavr və magistr təhsili almışam. Magistratura səviyyəsində təhsil aldığım zaman dahiləri araşdırmağa başladım. Dahi olmağın strategiyası mənə çox maraqlı idi. Bu araşdırmalar əsnasında qarşıma türk yaddaş ustasının şousu çıxdı. Bu cür şouları davamlı izləməyə başladım və əmin oldum ki, heç kəs güclü yaddaşla dünyaya gəlmir, buna davamlı məşqlərlə, müxtəlif texnikalarla nail olmaq mümkündür.
— Düzgün texnikalardan istifadə etməklə yaddaşı gücləndirmək necə mümkündür?
— Mənə görə düzgün texnikalardan istifadə etməklə hər kəsin yaddaşını 30, 40 hətta 100 dəfə artırmaq mümkündür. Bunu öz təcrübəmə əsaslanaraq deyirəm. Universitet illərində 4 aya mənimsədiyim bir fənni indi maksimum 1 həftəyə, bəlkə daha qısa müddətə öyrənə bilərəm.
— Bilirik ki, siz eyni zamanda müxtəlif yaddaş texnikalarının da yaradıcısısınız. Bu texnikalar hansılardır?
— Mənim yaratmış olduğum xüsusi yaddaş sistemim var ki, burada yaddaşı 4 kateqoriyaya bölürəm: təbii yaddaş, digital (rəqəmsal) yaddaş, yaradıcı yaddaş və vərdiş yaddaşı. Təbii yaddaş üçün mütləq şəkildə diqqəti gücləndirmək lazımdır. Bunun üçün bir mövzuya fokuslanmaq qabiliyyətini inkişaf etdirməlidir insan. Xüsusilə də internet asılılığından azad olmaq, beyni lazımsız informasiyalarla yükləməmək lazımdır. Vərdiş yaddaşı adından da göründüyü kimi bir prosesin və ya məlumatın vərdiş halına gətirilməsidir. Digital yaddaşda isə bütün məlumatları beyində saxlamağa ehtiyac yoxdur, ikinci beyni qurmaq kifayətdir. Yaradıcı yaddaşın məqsədi insana lazım olan, maraqlı gələn mövzuların yadda saxlanılmasıdır. Burda 2 əsas texnika var:
— Əlaqələndirmə metodu
— Yaddaş sarayları
Yəni ki, bir məlumatı hansısa məlumatla əlaqələndirib xəyalında hansısa məkana yerləşdirirsən.
— Orxan bəy, yaddaş məşqləri üçün xüsusi zaman aralığı varmı?
— Mən ümumiyyətlə, hər gün məşq etməyə çalışıram. Yarışlara 6 ay öncədən hazırlaşmağa başlayıram. Bu zaman ciddiyyəti daha çox artırıram. Qış aylarında nisbətən daha az (gün ərzində 15-20 dəqiqə) məşq edirəm. Məşqləri adətən günün birinci yarısında, bəzi hallarda isə günün ikinci hissəsində və sonunda edirəm. Ortalama davamlı məşqlərim 30-60 dəqiqə aralığında olur. Yarışlardakı fors-major hallara hazırlıqlı olmaq üçün bəzən daha səsli-küylü məkanlarda da məşq edirəm. Bu zaman yarışda fikir dağınıqlığının qarşısını almaq üçün bir növ tədbir görmüş oluram.
— Bir az da yarışlardan öncə hazırlıq prosesindən danışmaq maraqlı olar.
— Bu zaman kəsiyində yuxu rejimimə xüsusi diqqət yetirirəm. Hər gün 8 saatlıq yuxuya əməl etməyə çalışıram. Yarışlardan öncə mövcud olan 10 kateqoriyadan hər gün 3 kateqoriya üzrə məşqlərimə xüsusi diqqət yetirirəm. Məsələn, rəqəmlərlə məşq edirəmsə, digər məşqlərim adlar və şəkillər istiqamətində olur. Ən çox istifadə etdiyim texnikalar əlaqələndirmə və yaddaş sarayıdır. Əlaqələndirmə texnikası zamanı bir məlumat digər məlumatla əlaqəli şəkildə yadda saxlanılır. əlaqələndirdiyim məlumatları isə yaddaş sarayına qoyuram. Yəni, bunlar mənim evim, teatr və ya tamamilə uydurma, xəyali yaddaş sarayları da ola bilər.
— Dünya yaddaş çempionu olmaq sizin üçün nə ifadə edir?
— Çempion titulunu qazanmaq mənim üçün həyatda hər şeyin mümkünlüyünü sübut etdi. Yəni, qoyulan hədəfin çətinliyindən asılı olmayaraq hər kəs istədiyi nailiyyəti əldə edə bilər. Yetər ki, buna istək və inam olsun. Mənə görə zirvəyə qalxmaq fitri istedaddan daha çox bir prosesdir, hətta deyərdim ki, elmdir.
— Orxan bəy, ilk yarışınız haqqında öz təəssüratlarınızı bizimlə bölüşə bilərsinizmi?
— İlk yarışım 2017-ci ildə İstanbulda baş tutan MEMORİAD yaddaş olimpiadasında olub. Orada dünyanın bir çox ölkəsindən namizədlər iştirak edirdi. Yarışa çox qısa zaman kəsiyində, cəmi 3 ay müddətində hazırlaşmaq imkanım olmuşdu. Hədəfim ilk iyirmiliyə daxil olmaq idi. Uğur əldə etdikcə hədəfimi daha da yüksəltdim, ilk onluq, üçlük və nəhayət çempionluq uğrunda mübarizəyə başladım. Bu olimpiadada bir neçə kateqoriya üzrə 1 qızıl və 2 gümüş medal qazandım.
— Bilirik ki, yaddaş yarışlarında yeni zirvələr fəth etmiş, dünya rekordları qırmış və beynəlxalq səviyyədə medallara layiq görülmüsünüz. Bir az beynəlxalq səviyyədəki yarışlarınız haqqında məlumat verə bilərsinizmi?
— 2018-ci ildə Avropa yaddaş çempionatında, daha sonra dünya çempionatında iştirakım olub. 2021-ci ildə isə onlayn (online) şəkildə təşkil olunmuş dünya yaddaş çempionatında iştirak etdim və çempionluğu əldə etdim.
— Bu günə qədər qatıldığınız yarışlarda çətinlik çəkdiyiniz məqamlar hansılar olub?
— Çətinliklər çox olub, lakin bir hadisə xüsusilə yaddaşımda qalıb. 2022-ci ildə Almaniyada keçirilən yarış zamanı təşkilatçılar səhvən məni yarışın keçirildiyi məkandan uzaqda — Bamberq şəhərində yerləşdirmişdilər. Bu da hər gün yarış yerinə gəlməyim üçün qatarla 1,5 saatımı alırdı. Təbii ki, zaman itkisi, yorğunluq öz mənfi təsirini insana göstərmiş olur. Yarışdakı əsas rəqiblərimdən biri Emanuel Renyani idi. Hər ikimiz yarışın əsas favoritlərindən idik. Yarışın ilk günü rəqibimi 5 kateqoriya üzrə 400-500 xal qabaqladım, lakin ikinci gün fiziki olaraq çox yorğun olduğum üçün 6-cı və 7-ci kateqoriyalarda geridə qaldım. 8-ci və 9-cu kateqoriyalarda fərqi azaltmağa nail oldum. Son kateqoriya üzrə gərgin oyun keçdi və nəticə olaraq mən bir neçə xal fərqi ilə çempionluğu əldə etdim. Bu yarış dünya yaddaş çempionatlarında ən emossional oyun kimi yaddaşıma həkk olundu.
— Gənclərə yaddaşlarını artırmaq istiqamətində hansı tövsiyələri edə bilərsiniz?
— Ümumiyyətlə, yaddaş və yadda saxlamaq fərqli mənaları ifadə edir. Yaddaşı inkişaf etdirməyin yolları ilə bağlı bügünkü gündə internetdə bol informasiya mövcuddur. Yuxu rejiminə əməl etmək, fiziki hərəkətdə olmaq və s. bunlara misal gətirmək olar. Əsas məsələ isə məlumatın yadda saxlanılmasıdır. Tövsiyəm odur ki, bir məlumatı, informasiya dərhal yadda saxlamağa çalışmasınlar, öncə onu anlamağa, başa düşməyə cəhd etsinlər. Məsələn, elementlərin dövri cədvəlini əzbərləmək yerinə oradakı valentlikləri, sıralamaları anlamağa çalışmaq lazımdır. Düzdür, buna müəyyən qədər zaman sərf edəcəklər. Lakin sistematik olaraq təkrar zamanı artıq yaddaşa həkk olunacaq. Və yaxud başqa bir misal üzərindən istiqamət verməyə çalışım. Deyək ki, bir şeir əzbərləmək istəyirsiz, bu zaman ilk olaraq şeirin məzmununa, mətninə fikir vermək lazımdır. Şeirdəki sətirlərin şairin nakam sevgisinin, ayrılığının və ya xoşbəxtliyinin nəticəsi olduğunu biləndən sonra onu yadda saxlamaq daha asan və rahat olacaqdır. Oxunulan bütün məlumatlar davamlı olaraq təkrarlanmalıdır. Bu halda belə yadda qalmırsa, o zaman artıq yaddaş texnikalarından istifadə edə bilərlər. Unutmayın ki, insan beyni yaddaş üçün deyil, yaradıcılıq üçün yaradılıb. Yaddaşdan sadəcə yanacaq kimi istifadə etməyə çalışmaq və bunu bir vərdiş halına gətirmək lazımdır.
— Azərbaycanda bu sahə ilə bağlı xüsusi bir layihə haqqında düşünürsünüzmü?
— Xeyr, bu barədə hələlik bir planım yoxdur. Youtube kanalımda, şəxsi səhifəmdə mütəmadi olaraq paylaşımlar etməyə çalışıram. Ölkə hüdudlarından kənarda isə bir sıra layihələrim mövcuddur. Xüsusi təhsil layihələrimiz var ki, bunlardan biri də 0-3 yaş arası uşaqlar üçün xüsusi proqram layihəsidir. Bu layihə tarixdə bir ilk olacaq. Layihənin icrası mənim rəhbərliyimlə həyata keçiriləcək. Ölkə ərazisində isə bəzən əyani və onlayn təlimlərim olur.
— Orxan bəy, təlimlərdən söz açmışkən bu barədə də qısa olaraq məlumat verə bilərsinizmi?
— Adətən beynəlxalq səviyyədə təlimlərim olur ki, bu da xüsusi şirkətlər üçün planlaşdırılmış təlimlər və eyni zamanda, ikinci beyin qurmaq barədə təlimlərimdir.
© Əsrin Aydınları jurnalı
Tədqiqatçı Jurnalist: Günel Şəmilzadə
SMM, Fotoqraf: Toğrul Abdullayev
